Een klimaatadaptieve tuin: aantrekkelijk voor jou én de natuur
27 juni '22
Als koper van een nieuwbouwwoning in Dames van Vroondaal ontkom je er niet aan: het inrichten van de tuin. Nu het klimaat een steeds belangrijker maatschappelijk thema wordt, is een klimaatadaptieve tuin relevanter dan ooit. Maar waarom heeft een tuin met de juiste balans in groen (natuur) en grijs (stenen) een positief effect op zowel de natuur als het woongenot? Tuin- en landschapsontwerper Thijs Peterka legt het uit.
Iets om naar te kijken
Bewust nadenken over het inrichten van de buitenruimte en zodoende de actualiteit van de maatschappelijke thema’s meenemen. Dat is waar het volgens Peterka om draait bij een klimaatadaptieve tuin. Een nobel streven, dat ook nog eens loont. “Allereerst creëer je een fijnere leefomgeving”, aldus Peterka. “Door meer groen en minder verharding te plaatsen wordt het minder warm in je tuin. Daarnaast heb je ook iets om naar te kijken. Want zeg nu zelf, niemand wordt toch blij van een schoolplein in de tuin?”
Win-winsituatie
Een klimaatadaptieve tuin heeft meer voordelen. Ook voor de portemonnee. “Veel budget gaat op aan de materialen. Een klimaatadaptieve tuin heeft relatief veel planten, daardoor bespaar je al snel. Wie dan ook nog eens de juiste plantensoorten kiest hoeft weinig onderhoud te verrichten. De planten snoeien op het juiste moment hoeft bijvoorbeeld niet.” Het zorgt allemaal voor een aangename tuin met een goede prijs-kwaliteitverhouding. “Wie voor een klimaatadaptieve tuin gaat creëert een win-winsituatie voor zichzelf en de natuur.”
Bewustzijn
Moeder aarde snakt naar pioniers die een duurzame tuin aanleggen. Peterka ziet dat het bewustzijn over klimaatadaptiviteit toeneemt, mede door zwaarte van het thema klimaat in de maatschappij. “Natuurlijk willen bewoners in eerste instantie gewoon een leuke buitenruimte, maar ze denken weldegelijk na over de inrichting ervan.” Over die inrichting heeft de tuin- en landschapsontwerper wel wat tips. “Ga voor inheemse plantensoorten. Die versterken elkaar. Ze komen gewoon voor in Nederland en floreren zonder veel omkijk. Ook zijn ze beter voor de biodiversiteit ten opzichte van exoten. Op inheemse soorten als een eik of wilg kunnen tot 3000 soorten dieren afkomen. Ter vergelijking: een exoot neemt maar 12 soorten met zich mee. Een enorm verschil.”
Wateropvang
Naast de fauna is het goed ook rekening te houden met de steeds extremere weersomstandigheden, zoals hevige regenval. Peterka vindt dat mensen het effect hiervan niet mogen onderschatten. “Het is voordelig voor de natuur als het water wordt opgevangen en vertraagd de bodem in zakt. De grondwaterstand in Nederland is flink aan het opdragen. Dat zorgt voor inklinking, wat gevaarlijk kan zijn voor woningen in verband met verzakking.” Om tijdelijke wateropvang te bewerkstelligen zijn er diverse mogelijkheden. “De simpelste is de natuurlijke methode; hemelwater de bodem laten indalen en de capaciteit verhogen doordat hier beplanting staat die het water opnemen. Ook de regenton plaatsen is makkelijk, maar je zult schrikken hoe snel deze volloopt. Infiltratiekratten onder de grond of speciale opvangsystemen in de schuttingen hebben meer capaciteit, maar zijn ook kostbaarder. Maar klimaatadaptatie en het veiligstellen van je woning is natuurlijk veel waard.”
Juiste balans
Bij het ontwerpen van de tuinen in Dames van Vroondaal heeft Peterka met name gezocht naar balans. “Het balans tussen groen en grijs is voor mij belangrijk. Zo ervaren bewoners hun tuin echt als tuin.” Voor een klimaatadaptieve tuin is een 60-40-verhouding (60 procent groen en 40 procent verhard) het beste, aldus de tuin- en landschapsontwerper. “Dat kan mensen behoorlijk afschrikken, daarom wil ik soms tot 50-50 gaan.” De verharde stukken kregen speciale aandacht van Peterka. “Laat het wel genoeg water door? Zijn er genoeg voegen of gebruik ik een half verharding wat sowieso beter is voor doorlating? Door het verharde oppervlakte te beperken voorkom je extra hitte. Als je rondom betegelde plekken borders maakt waar heesters en bomen staan geven die verkoeling door schaduw en verdamping van het water dat ze opnemen.”
Altijd uniek
De invulling van de tuinen zal, ondanks het klimaatadaptieve karakter, altijd anders zijn. “Eigenlijk kun je het zien als een interieur. Iedere woning heeft een bankstel, televisie, keuken en eettafel. Toch verschilt ieder interieur. Met een tuin is dat hetzelfde. Het verschil zit hem in de materiaalkeuze, beplanting en het gebruik van diverse vormen.” Peterka houdt zelf van de combinatie tegels en half verharding, zoals grind of schelpen. “Een leuke mix van materialen, maar zonder een rommelige indruk te maken.” Het materiaal moet ook een functie hebben, volgens de tuinspecialist. “Zo heeft een pad een verbindingsfunctie. Dit zal van ander materiaal zijn dan het terras, waar mensen verblijven. Mocht ergens anders in de tuin ook een terras liggen dan kan deze weer van hetzelfde materiaal zijn.”
Groen kost minder poen
Niet iedere bewoner van de wijk zal de ruimte of een budget voor twee terrassen hebben, weet Peterka. Hij houdt bij het ontwerpen dan ook rekening met betaalbaarheid. “En juist een groene tuin is betaalbaar. Een stuk gazon neerleggen is een goedkope wijze om vierkante meters te vullen, maar het is geen bijdrage aan de biodiversiteit. Daar heb je meer planten voor nodig. Maar het is nog steeds beter dan alleen tegels of grind. Je hebt in ieder geval het groen als verkoelend element, al zorgen met name de tegels voor een stijgende temperatuur in de tuin. Ook een optie is een betongaas schutting voor een klimop. De klimop groeit het dicht en dat is beter voor de biodiversiteit en goedkoper dan al het hout.”
Plat vlak
Peterka heeft een tip om geld te besparen bij de aanleg. “De materialen drijven de prijs enorm op. Mensen zien op social media allerlei mooie beelden, zoals verhoogde borders en pergola’s. Dat zijn gave elementen, maar prijzig. Hoe meer vierkante meter je als plat vlak benadert, hoe beter. Neem een klein terras. Je moet natuurlijk wel comfortabel kunnen zitten, maar het scheelt enorm in de kosten.” Zijn ontwerp voor de rijwoning is daar een goed voorbeeld van, volgens Peterka. “En natuurlijk bespaar je een hoop kosten door de tuin zelf aan te leggen, maar dat blijft een echte expertise. Wie zijn of haar tuin door een professional laat aanleggen weet dat het zeker 15 jaar in goede staat blijft.”
Ruimelijk
Als ontwerper en architect heeft Peterka al ontelbare tuinen van alle formaten mogen transformeren tot klimaatadaptieve leefomgevingen. De gemiddelde tuinen, die over het algemeen ook in Dames van Vroondaal zijn te vinden, zijn altijd een leuke uitdaging. “Om toch een ruimtelijk effect te krijgen wil ik nooit direct een verhard vlak over de gehele breedte. Trek het groen aan de zijkant door tot de gevel, daardoor heb je meer zicht op het groen. De ruimtelijkheid wordt uiteindelijk gecreëerd door lagen. Het groen wordt onderbroken door verharding en andersom. Juist omdat je verschillende plekjes creëert wordt de tuin voor je gevoel veel groter. Van binnen kijk je uit op planten en daarachter gebeurt nog iets.”
Gelaagdheid
Dit ‘trucje’ heeft Peterka ook toegepast op de tuinen in Dames van Vroondaal. “In het ontwerp van de rijwoning heb ik een klein groenstrookje met een bodembedekker geplaatst. Dat is een plantje dat maar 15 centimeter hoog wordt. De totale strook is 20 centimeter breed en lijkt klein, maar daardoor is het terras wel losgekoppeld van het vlak wat tegen de gevel aan zit. En dat is een ruimtelijk effect. De kunst is om de vlakverdeling slim in te richten en speels om te gaan met de beplanting. Zo bouw je een scène op die gelaagdheid creëert.
Storten maar
Voor de personen die het toch zelf willen doen heeft Peterka nog wel een goed advies. “Bij nieuwbouwgronden is de bodem heel belangrijk. Er ligt vaak veel puin en ander rommel in de bodem. Zorg dat deze oude grond wordt afgevoerd en stort een nieuwe laag van 30 tot 40 centimeter tuinaarde. Dat is een uitstekende voedingsbodem voor de planten. Het is een eenmalige investering, maar daarna gaan je planten zonder problemen groeien en heb je er nauwelijks omkijken naar.”
Wat de tuin- en landschapsontwerper in ieder geval duidelijk wil maken is het feit dat een goed ingerichte tuin – klimaatadaptief of niet – het woongenot nog groter maakt. Of de waarde van de woning stijgt met een mooie tuin, is volgens Peterka lastig te zeggen. “Een tuin is natuurlijk heel persoonlijk. Je zult altijd mensen hebben die hun tuin compleet anders willen inrichten.” Zolang het met een groen gedachtegoed gebeurt creëert de bewoner de win-winsituatie voor zichzelf én het klimaat. Een betere wereld begint nu eenmaal bij jezelf.